Besloten ruimten

Wat is het?

Een besloten ruimte is:

• een gesloten of deels open omgeving, 
• vaak met een vernauwde toegang, 
• die niet ontworpen is voor het verblijf van personen, 
• en waar activiteiten plaatsvinden die risico’s met zich mee kunnen brengen op het gebied van veiligheid en gezondheid.

In de graanbe- en verwerkende industrie gaat het met name om: silo’s, tanks, mengers, (weeg)bunkers, koelers, bulkwagens, filterkasten(met name de achterzijde), kelders voor vloeistofopslag, putten enz. Incidenteel worden deze ruimten betreden voor inspectie-, reinigings-, reparatie- en onderhoudswerkzaamheden. De werkgever heeft een verantwoordelijkheid voor veilig werk in besloten ruimten; voor eigen personeel maar ook voor derden, zoals werknemers van externe bedrijven.

NB. Risico’s van gegaste containers en van het werken in schepen en duwbakken worden niet in deze module behandeld, maar in andere delen van deze arbocatalogus, namelijk in: 

• de module: Gevaarlijke gassen in zeecontainers  
• veilig lossen van schepen (volgt later)

In een besloten ruimte kan ondermeer gevaar bestaan voor:

1. Verstikking. Door broei en gistingsprocessen in opgeslagen grondstoffen kan een tekort aan zuurstof ontstaan. Dat kan ook gebeuren door roestvorming in afgesloten tanks of ruimtes (Bij veroudering van producten wordt zuurstof verbruikt), lasprocessen, of door het uithardingsproces van bepaalde verfsoorten. 
2. Bedwelming of vergiftiging. Door het in aanraking komen met schadelijke stoffen kan bedwelming of vergiftiging optreden. Opname in het lichaam kan met name plaats vinden via ademhalingswegen, maar soms ook via de huid of mond. Om welke gevaarlijke stoffen kan het gaan? Denk bijvoorbeeld aan koolstofdioxide (CO2) en koolstofmonoxide(CO) dat vrij kan komen uit grondstoffen door gisting of broei. Of grondstoffen die bewerkt zijn met formaldehyde, mierenzuur of fosfine. Of blauwzuur dat uit rapen of uit lijnzaad(schilfers)komt. Verder kan hexaan vrijkomen uit geëxtraheerde soja- en raapschroot en ammoniak uit meststoffen. In kelders, rioolsystemen en mestsilo’s kunnen zich giftige concentraties van gassen en dampen bevinden, gevormd door rottings- of gistingsprocessen (waterstofsulfide) of afkomstig uit gasleidingen. Tenslotte moet worden gewezen op het vrijkomen van giftige gassen of dampen bij lassen en bij het werken met snijbranders, afhankelijk van het gekozen lasproces en het metaalsoort.
3. Brand- en explosie. Bij grondstoffen in besloten ruimten zoals graan en meel bestaat het risico van een stofexplosie als er ontstekingsbronnen aanwezig zijn. Denk aan mechanische ontstekingsbronnen als pompen en roerwerken. Maar er zijn ook andere ontstekingsbronnen mogelijk, zoals vonken van lassen of slijpen, silolampen die niet explosieveilig zijn, hete oppervlakten en statische elektriciteit. Daarnaast kunnen er door gasvorming brandbare gassen ontstaan en zijn gasexplosies mogelijk. Door een teveel aan zuurstof in de lucht (meer dan 21 volumeprocent), bijvoorbeeld door lekkage van slangen van snijbranders wordt het explosie- en brandrisico aanzienlijk groter. Knelgevaar en verwonding door bewegende delen. In een besloten ruimte werkende personen kunnen in aanraking komen met bewegende delen (bijvoorbeeld roerwerken in tanks, schuiven, vijzels, mengerassen met linten).
4. Elektrocutie. Wanneer in besloten ruimten elektrisch gereedschap wordt gebruikt, kan door isolatiedefecten of -beschadigingen blootstelling aan elektrische stroom plaatsvinden. Zeker in metalen tanks, silo’s, koelers en mengers, omdat het hier om besloten ruimten gaat waarvan de wanden elektriciteit geleiden. (’nauw geleidende ruimten.’)
5. Bedolven worden. Als bij werkzaamheden in een besloten ruimte de toevoer van grondstoffen niet goed is geblokkeerd, kan een werknemer daardoor bedolven raken. Ook als er in een silo wordt gelopen op opgeslagen grondstof/product, is het risico om weg te zakken en bedolven te raken aanwezig.
6. Verdrinken. In vaten, tanks en kelders, waar zich vloeistof(resten) bevinden bestaat het gevaar van verdrinking, met name na een val.
7. Vallen. Bij het betreden van silo’s en tijdens werkzaamheden in silo’s is van groot belang om adequate maatregelen te treffen tegen valgevaar. En als het mangat niet goed is afgezet, bij het van bovenaf betreden, is er ook valgevaar voor collega’s. Tenslotte dient tijdens werkzaamheden in silo’s voorkomen te worden dat werknemers worden geraakt door vallende voorwerpen of gereedschap.