Wat is het?
In de sectoren graanhandel en diervoeder wordt door een groot deel van de medewerkers in wisselende klimaatomstandigheden gewerkt. Regelmatig wordt daarbij ook binnen- en buitenwerk afgewisseld.
Onder klimaat wordt hier de temperatuur in de werkomgeving van de mens bedoeld. Deze wordt bepaald door de volgende factoren:
- Luchttemperatuur en temperatuurswisselingen
- Stralingswarmte en zonlicht
- Luchtvochtigheid
- Luchtsnelheid (tocht)
Hoe het klimaat wordt ervaren is verder afhankelijk van de kleding die men draagt en de lichamelijke activiteit die men verricht en van het vermogen van een individu om zich aan de omstandigheden aan te passen. Gezamenlijk bepalen deze factoren de opname en de afgifte van warmte door het lichaam. De afgegeven en de opgenomen warmte dienen gelijk te zijn om optimaal te kunnen functioneren. Bij (langdurig) werken in warme en koude situaties kan die balans verstoord raken en bestaat er een kans op gezondheidsproblemen. Bovendien kan de productiviteit afnemen, en neemt door verminderde concentratie de kans op ongevallen toe.
Hitte
Bij het werken bij een hoge temperatuur zorgt het lichaam voor een betere doorbloeding van de huid. Hierdoor gaat men zweten om de warmte uit het lichaam af te voeren. Door een betere doorbloeding en het open staan van de huid moet het hart harder werken. Door zweten wordt warmte onttrokken aan de huid. Door verdampen van het zweet wordt warmte aan het lichaam onttrokken en koelt het lichaam af. Bij hitte kan men de warmte minder makkelijk kwijt aan de buitenlucht, zeker niet bij geringe luchtsnelheid en/of hoge luchtvochtigheid. Gevolg is dat de lichaamstemperatuur stijgt. Daardoor kunnen ernstige gezondheidseffecten optreden, zeker bij langdurig en/of zwaar werk in hitte zonder dat er voldoende maatregelen zijn genomen. Na enkele dagen werken in warmte kunnen werknemers een zekere gewenning op bouwen. Ze zijn dan minder gevoelig voor eventuele gezondheidseffecten bij hitte. Per persoon zal dit overigens verschillen. Oververhitting blijft een gevaar. Oververhitting kent drie fases: hittekramp, hittestuwing en hitteberoerte. Hittekramp merk je aan pijn in spieren, een rood gezicht en een verhoogd hartritme. Hittestuwing gaat gepaard met een droge huid, die als het slachtoffer zijn activiteiten staakt vaak overgaat in een bleke huid. Andere symptomen zijn hevig zweten, hoofdpijn en misselijkheid. De meest ernstige vorm van hitteletsel is een hitteberoerte. Dit ontstaat als de inwendige temperatuur van het lichaam boven de 41°C komt. Kenmerken zijn onder andere een rode en droge huid, geen normaal gedrag, hoofdpijn, hallucinaties (waanbeelden), verwardheid, angst, kans op een toeval (insult) en tot het verlies van het bewustzijn.
Stralingswarmte en zonlicht
Machines kunnen warm worden en stralingswarmte overbrengen. Voor medewerkers (van de technische dienst) die langdurig in ruimten met (veel) machines werken is dit zeker een punt van aandacht. Ook de zon is bij buitenwerk een krachtige stralingsbron. Langdurige blootstelling aan zonlicht kan schadelijk zijn, zeker als de zonkracht sterk is. De uv-straling van de zon kan de huidcellen beschadigen. Kort na blootstelling is dit zichtbaar doordat de huid verbrandt en rood wordt. Op langere termijn kan het leiden tot snelle huidveroudering en zelfs tot huidkanker. Jaarlijks wordt bij circa 35.000 mensen in Nederland huidkanker geconstateerd. Het is daarmee de meest voorkomende kanker in Nederland, waaraan jaarlijks zo’n 600 mensen overlijden. Werknemers die vaak buiten werken hebben vier tot vijf keer meer kans om huidkanker te krijgen dan mensen die binnen werken. Zonlicht kan ook schadelijk zijn voor de ogen omdat zowel ultraviolet als infraroodstraling schade kan veroorzaken in de vorm van staar.
Kou
Bij langdurig werken in kou kunnen er gezondheidsproblemen optreden. Bijvoorbeeld doordat blootstelling aan kou kan leiden tot een verminderde weerstand. Het menselijk lichaam probeert eerst de warmte beter vast te houden door bloedvaten in de huid dicht te knijpen. Zo wordt de bloedtoevoer naar handen (vingers) of voeten (tenen) tot een minimum teruggebracht. Als dat niet voldoende is wordt de warmteproductie opgevoerd door te gaan rillen. Na langdurige afkoeling, vooral in een vochtige omgeving (water, regen) kan onderkoeling optreden. Hierover wordt gesproken als de temperatuur in de lichaamskern (hersenen, hart, lever) onder de 35°C daalt. Bij langdurige werkzaamheden in vorst kan ook bevriezing van lichaamsdelen optreden.
Luchtvochtigheid
De ervaren warmte wordt niet alleen de omgevingstemperatuur bepaald maar ook door de relatieve luchtvochtigheid. Hoe hoger de relatieve luchtvochtigheid, hoe minder makkelijk ons zweet verdampt, waardoor de koelende werking van het verdampen tekortschiet. Een relatieve luchtvochtigheid van 50 á 60 % is aangenaam. Boven de 70% voelt het als benauwd. Onder de 30% is de lucht doorgaans onaangenaam droog.
Luchtsnelheid (tocht/ wind)
Met name in de koude maanden kan tocht, maar vooral wind onaangenaam zijn en in sommige gevallen een gezondheidsrisico opleveren. In de warme periodes is een bepaalde mate van tocht, rond de 0,25 meter per seconde, juist aan te bevelen om (lichaams-)warmte af te voeren.
Temperatuurswisselingen
Ook regelmatige temperatuurswisselingen kunnen tot gezondheidsklachten leiden. Zeker als na werkzaamheden in warme omgeving het zweet niet goed is afgevoerd en men daarna in de kou en/of tocht komt.
Aandacht voor specifieke groepen
Niet iedereen is even gevoelig voor warmte of kou. Ouderen bijvoorbeeld, en zwangere vrouwen kunnen extra gevoelig zijn voor klimaatomstandigheden. Dat geldt ook voor medewerkers met gezondheidsproblemen (hartproblemen, diabetes, overgewicht, suikerziekte, longaandoeningen of medicijngebruik, bijvoorbeeld tegen hoge bloeddruk). Er moet dus rekening gehouden worden met individuele verschillen. De werkgever verzoekt medewerkers met specifieke gezondheidsrisico’s waardoor extra gevoeligheid ontstaat voor werken in warme omstandigheden om dat te melden bij bedrijfsarts (bv bij diabetes) of leidinggevende (bij zwangerschap).